“Ik stel mij een warme voorjaarsdag voor. Een heldere hemel met af en toe een lentebriesje en een dejeuner sur l’herbe.” Twee zinnen uit een brief van Birthe Leemeijer, die met weinig woorden klare beelden weet op te roepen. Genoeg reden voor Jan van Munster om Leemeijer uit te nodigen voor een gezamenlijk project in De Ketelfactory.
Hoewel hun werkwijze sterk verschilt, raken beide kunstenaars graag een snaar met een krachtig idee of een enkel object. Voor Van Munster cirkelen de ideeën en beelden rondom het fenomeen energie, terwijl het werk van Leemeijer fungeert als een antenne voor het onzichtbare. Beide kunstenaars hebben een installatie geplaatst die past bij de even verderop gelegen jeneverstokerij – waar smaak en geur aan de orde van de dag zijn. Van Munster en Leemeijer doorbreken graag de gangbare kaders. Als concept kunnen beide installaties vrijelijk bewegen door ruimte en tijd.
Birthe Leemeijer realiseert in De Ketelfactory een tappunt voor haar ‘Essence de Mastenbroek’, het parfum dat ze in nauwe samenspraak met bewoners van de Mastenbroekpolder liet samenstellen en dat getapt kan worden uit glazen kraantjes. Haar installatie speelt met de reukzin van de bezoeker: de geur van een oer-Hollandse polder is vervat in het ‘parfum’ en uit een kraantje aan de wand van de Schiedamse Ketelfactory druppelt de essentie van de polder. Van Vilnius tot Rome, van Dublin tot Sarajevo bedacht Leemeijer een geheim glazen leidingstelstel dat verschillende plaatsen met de bron in Mastenbroek verbindt. Het glazen kraantje verspreidt druppelsgewijs de geur van het vloeibare landschap.
Het ijswerk van Jan van Munster werkt bijna als een pendant. Hij installeert een ‘ijsbeeld’ dat dagelijks ‘Hemeltranen’ produceert uit de lucht van De Ketelfactory, en die te proeven zijn. Zijn installatie vangt de luchtvochtigheid op via een gekoelde metalen buis. De vochtdeeltjes uit de lucht vriezen eraan vast in de vorm van ijskristallen. Iedere ruimte kent zijn eigen luchtkwaliteit, dus ook zijn uniek gevormde, gestolde kristallen. Ook de smaak van het water verschilt per ruimte. Van Munster zet zijn installatie iedere dag uit, waardoor de kristallen smelten tot, in dit geval, Schiedams water dat de bezoeker kan proeven.
Met de keuze van Jan van Munster en Birthe Leemeijer zet De Ketelfactory een nieuwe stap. ‘Door tijd en ruimte’ doet een beroep op zintuigen die zelden worden aangesproken bij een bezoek aan een expositie.
Jan van Munster
Energie is een fenomeen dat Jan van Munster al sinds 1970 onderzoekt. Temperatuur, magnetisme, radio-activiteit en elektriciteit vormen het vertrekpunt voor vele werken waarmee hij het onzichtbare zichtbaar maakt. Niet alleen de natuurkundige processen interesseren hem, ook de minder grijpbare kant van energie is belangrijk. Vitaliteit, creativiteit en het leven van de mens in volle vaart monden uit in installaties en opdrachten binnen en buiten Nederland.
Zijn werk is altijd herkenbaar, al gebruikt hij heel verschillende materialen: enorme granieten bollen, een kleine plus en min op een papier gebrand, gloeidraden in een strenge opstelling, neonbuizen op gebouwen, een bol van ijs op een tafel. Alles perfect gemaakt en tot de essentie teruggebracht. Redenen genoeg om hem uit te nodigen voor een tentoonstelling in De Ketelfactory.
Birthe Leemeijer
Birthe Leemeijer dringt graag door tot de essentie van dingen. Eerst vangt ze onooglijke, maar cruciale signalen op van een plek of situatie en bevraagt deze nauwgezet. Daaruit ontstaat een tastbaar beeld, object of verhaal. Kijken, luisteren en laten gebeuren zijn misschien wel haar belangrijkste gereedschappen om tot een concept te komen. Leemeijer schrijft ook brieven aan zichzelf die vroeg of laat het begin kunnen zijn van een nieuw werk.
In de tijd dat Birthe Leemeijer in Middelburg woonde, realiseerde zij een project voor de voorloper van Stichting IK, de Stichting Plus Min van Jan van Munster. Dat project leidde tot de huidige samenwerking in De Ketelfactory. Net als het werk van Jan van Munster in de tentoonstelling, is Leemeijers installatie direct geïnspireerd door de directe buur en mecenas van De Ketelfactory, Distilleerderij Nolet.
distillatie
Datum: 4 maart 2012
Een groep reizigers, die zich heeft aangemeld voor de Distillatiedag, is getuige van een prikkelende verschuiving in tijd en plaats. De tentoonstelling ‘Door tijd en ruimte’ krijgt letterlijk een vervolg buiten de muren van De Ketelfactory.
Leemeijer en Van Munster nodigden de bezoekers uit zich over te geven aan een reis met een voor hen onbekende bestemming. Een brief die Leemeijer aan zichzelf schreef op 16 november 1996, werd de toekomst ingestuurd en in het najaar van 2011 geopend. Precies op het moment dat zowel van Munster als Leemeijer zich aan het voorbereiden waren op datgene wat zich in de brief aandiende.
De eindbestemming van de reis blijkt Stichting IK in Oost-Souburg te zijn, de woon- en werklocatie van Jan van Munster, waar ook werk van Birthe Leemeijer is geïnstalleerd. Zowel op de tentoonstelling als tijdens de reis met onbekende bestemming valt er veel te proeven, ruiken, associëren en denken.
videoportret
publicatie
Uit de tekst van Valentijn Byvanck: “Hoe voller de wereld en hoe drukker ons leven, hoe meer compacte werkelijkheden we scheppen. We categoriseren eindeloze hoeveelheden informatie, vatten alles samen, scheiden kaf van koren, proberen ons te richten op de dingen die er werkelijk toe doen, vrij van franje en opsmuk. Maar hoe meer we vragen naar de kern van de zaak, hoe meer we erachter komen dat die bepaald wordt door ons perspectief: onze geestelijke en zintuigelijke essenties zijn onverbiddelijk subjectief.”
bestellen
artikelen
Tranen uit de hemel en olie uit de polder – Peter Henk Steenhuis in Trouw
Oersymbolen – Manon Berendse in Museumtijdschrift